De gemeente Zoetermeer zorgde al vroeg voor haar erfgoed
Zoetermeer was één van de eerste gemeenten in Zuid-Holland die actief aan de slag ging met het ontwikkelen van een eigen gemeentelijk monumentenbeleid.
Niet eens zo lang nadat het dorp Zoetermeer in 1962 was aangewezen als groeikern verscheen in 1970 de eerste notitie monumentenbeleid. Misschien heeft de aanwijzing bij die vlotte actie een rol gespeeld. Feit is dat het gemeentebestuur van het zich snel ontwikkelende Zoetermeer al vroeg besefte dat men zuinig moest zijn op het erfgoed. En dat was ook wel nodig want het had niet veel gescheeld of de gehele Dorpsstraat was, met uitzondering van de scholen en de kerken, tegen de vlakte gegaan. Hier zou een nieuw en modern winkelcentrum moeten worden gebouwd.
De eerste panden komen op de monumentenlijst
Na de notitie was de volgende stap het instellen van een Raad voor het Monumentenbeleid. Deze raad kreeg de opdracht een monumentenverordening op te stellen. Een gemeente heeft een verordening nodig om gebouwen als monument te kunnen beschermen. Dat was de tweede opdracht voor de raad: het selecteren van de eerste panden die voor plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst in aanmerking kwamen. Op 18 mei 1978 verschenen de eerste vijf panden op de lijst, allemaal in de Dorpsstraat: de buitenplaats Visvliet, de pastorie van de katholieke kerk, de vroegere kosterswoning Dorpsstraat 28 en het buurpand Dorpsstraat 30 en het herenhuis op de hoek van de Leidsewallen. De maanden daarna werd de lijst gestaag uitgebreid totdat in maart 1980 in totaal 25 stuks beschermd waren. Momenteel telt Zoetermeer 119 gemeentelijke monumenten. Het aantal rijksmonumenten is met 15 iets bescheidener.
Archeologisch waardevolle gebieden
Alweer was Zoetermeer een van de eerste gemeenten die haar eigen archeologisch waardevolle gebieden heeft beschermd. Dat gebeurde in 2003. De Archeologische Werkgroep Zoetermeer als onderdeel van het Historisch Genootschap Oud Soetermeer heeft deze gebieden in kaart gebracht. Het zijn er veertien, waaronder de Dorpsstraat, de oude polderdijken, de landscheiding en de ringvaart van de Meerpolder. De bescherming liep vooruit op wat nu op landelijk niveau via de Wet op de archeologische monumentenzorg is geregeld. Deze wet werd in 2007 van kracht.
Beschermde stadsgezichten
Sinds 2006 heeft Zoetermeer vijf beschermde stadsgezichten: Dorpsstraat, Koepeltjesbuurt in Meerzicht, Voorweg, Meerpolder en Wilhelminapark. Het doel is om de structuur en het beeld van de bebouwing te behouden. De Voorweg heeft bijvoorbeeld een fraaie structuur van weg en wetering. De afwisseling van allerlei historische pandjes geeft de Dorpsstraat haar bijzondere karakter.
Het nieuwe Zoetermeer
Als groeikern kent Zoetermeer een bijzondere ontwikkelingsgeschiedenis. Bijzonder omdat een klein dorp te midden van uitgestrekte polders in enkele decennia razendsnel uitgroeide tot een grote stad van meer dan 120.000 inwoners. De meeste steden kennen een veel geleidelijker groei waar vaak eeuwen over is gedaan. En die snelle ontwikkeling zie je in Zoetermeer terug als een gave staalkaart van naoorlogse architectuur en stedenbouw.
Zoetermeer is de eerste gemeente in Nederland die systematisch de cultuurhistorische waarden van de groeikern in kaart heeft gebracht. Dat is gebeurd in het project De Gave Stad, in de periode 2001-2003. Per wijk zijn de kwaliteiten in beeld gebracht en geanalyseerd in de vorm van cultuurhistorische verkenningen. Daarnaast werd per wijk een foto-expositie samengesteld. De cultuurhistorische verkenningen zijn in verkorte vorm gebundeld in een fotoboek, met als titel ‘De Gave Stad. Zoetermeer, 40 jaar lef en ambitie in architectuur’.
Erfgoed in de schijnwerpers
Bekend maakt nu eenmaal bemind. Samen met het Historisch Genootschap Oud Soetermeer worden jaarlijks verschillende activiteiten georganiseerd om het erfgoed onder de aandacht te brengen. Vele publicaties over de diverse aspecten van het erfgoed zagen de afgelopen jaren het licht. In de stad worden op historisch belangrijke plaatsen informatieborden geplaatst. De monumenten zijn voorzien van het bekende bruine ANWB-bordje. Om het jaar worden de Open Monumentendag en de Dag van de Architectuur georganiseerd, de laatste in samenwerking met het Architectuurplatform Zoetermeer.
Meer informatie
Het Zoetermeerse Erfgoed. De resultaten van veertig jaar beleid.
www.zoetermeer.nl/wonen-vervoer/monumenten-en-erfgoed-44257
Foto’s
Visvliet, Dorpsstraat 6, behoort tot de eerste vijf beschermde monumenten van de gemeente Zoetermeer. Foto: gemeente Zoetermeer.
De Koepeltjesbuurt in Meerzicht is beschermd stadsgezicht. Foto: gemeente Zoetermeer.
Het contrast tussen het oude en het nieuwe Zoetermeer. Op de achtergrond is de wijk Palenstein in aanbouw. Foto: Wim Goutier.
Een opgegraven spaarpotje uit de zeventiende eeuw, gevonden in Palenstein. Foto: Archeologische Werkgroep Zoetermeer.
Onthulling historisch informatiebord over de ambachtsheerlijkheid tijdens de Open Monumentendag op zaterdag 14 september 2013. Links ambachtsheer R.R. Visser en rechts voormalig wethouder Patrick Van Domburg. Foto: Jan van Es
