1949 Oprichting van het Historisch Genootschap Oud Soetermeer

Oud Soetermeer, sinds 1949

Door Piet Drapers

Ter gelegenheid van de troonsafstand van Koningin Wilhelmina was er in september 1948 een tentoonstelling in Zoetermeer over de toen ’50 achter ons liggende jaren’ die de aanleiding vormde voor de oprichting van het Historisch Genootschap Oud Soetermeer op 12 januari 1949 in restaurant “De Jonge Prins” in de Dorpsstraat. Doel van de vereniging was en is: ‘het bevorderen van de kennis der geschiedenis in het algemeen en die van de gemeente Zoetermeer en het voormalige Zegwaart in het bijzonder’.
In de eerste decennia werden er met name lezingen en excursies georganiseerd. Vanaf 1993 organiseert een Activiteitencommissie de uitstapjes maar ook lezingen en filmavonden.

De eerste voorzitter van Oud Soetermeer: H. Nieuwenhuijsen (Collectie Historisch Genootschap Oud Soetermeer)

Het aantal leden bleef tot 1983 beperkt tot zo’n 250. Met de opening van het museum (1989) steeg het aantal tot 600. Thans (2014) beweegt het aantal leden zich rondom de 1300.

Tot 1977 had de vereniging geen eigen onderkomen. In dat jaar kreeg het Genootschap de beschikking over het pand aan de Julianalaan, waar tot dan het politiebureau in was gevestigd. Men noemde het de “Oudheidkamer” en de eerste tentoonstelling ging over Zoetermeer in de periode 1900 – 1940. In 1986 betrok het Historisch Genootschap Zoetermeer een groot deel van ‘t Oude Huis aan de Dorpsstraat.

 

Werkgroepen en commissies
Na een aarzelend begin in 1971 vond in 1980 de officiële oprichting plaats van de Archeologische Werkgroep Zoetermeer (AWZ). Vele opgravingen in Zoetermeer waren het gevolg. Heel belangrijk is het onderzoek naar de ridderhofstede Palenstein dat in 1984 startte en vele jaren heeft geduurd. Over het onderzoek, maar ook over dat naar bijvoorbeeld een overtoom bij de watertoren op de Reguliersdam en de katholieke schuilkerk aan de Voorweg verschenen publicaties. Door gewijzigde wetgeving mag de werkgroep sinds 2005 zelf geen opgravingen meer uitvoeren.

Eind jaren tachtig ziet de Genealogische Werkgroep Zoetermeer (GWZ) het licht. Deze groep zet zich in voor onderzoek naar- en het verzamelen van familiegegevens van Zoetermeerse en Zegwaartse families. Inmiddels heeft men meer dan 200.000 namen van Zoetermeerders in een database opgenomen. De werkgroep verzamelt ook familiedrukwerk en bewerkt basisdocumenten zoals doop- trouw- en begraafboeken en notariële archieven.

Om serieus onderzoek in oude bronnen te kunnen doen is beheersing van oud schrift of paleografie noodzakelijk. Het handschrift van voor 1850 verschilt namelijk aanzienlijk van het tegenwoordig gebruikte. De Leesgroep Lastige Letters organiseert sinds 2009 lees- en oefenavonden om de kennis van het oude schrift op peil te houden en te kunnen toepassen bij onderzoek.

 

De Interviewgroep Sprekend Verleden (ISV) is ontstaan doordat er in 1990 een aantal Zoetermeerders werd geïnterviewd over de Tweede Wereldoorlog. Voordat de werkgroep opgericht werd, waren er ook al interviews gehouden. Veel er van zijn door de werkgroepleden achterhaald en op papier uitgewerkt. Zo heeft men bijvoorbeeld beslag weten te leggen op 49 videobanden van de Lokale Omroep Zoetermeer met interviews en zijn de interviews uitgewerkt die gehouden waren voor het samenstellen van het Zoetermeers Woordenboek in 1981. Inmiddels zijn ruim 200 interviews gehouden die grotendeels ook zijn gepubliceerd in het verenigingsblad en deels op de website.

De vereniging verzamelt vanouds documenten, foto’s, boeken, films, plattegronden en andere documentatie. Het meeste beeldmateriaal is inmiddels gescand en beschikbaar via de website. Er staan meer dan 1500 boeken in de bibliotheek die alle zijn opgenomen in de catalogus op de website. De belangrijkste onderdelen van de collectie zijn veilig opgeborgen in het Stadsarchief Zoetermeer. In samenwerking met datzelfde Stadsarchief Zoetermeer is in 2012 de digitale beeldbank geopend, waarmee al het fotomateriaal van de vereniging dat ouder is dan 50 jaar via het web te bekijken is.

De Filmwerkgroep verzorgt sinds 2008 het digitaliseren van oude films en maakt zelf ook nieuwe films over onderwerpen zoals 1000 jaar religie, de Sprinterlijn en een Wandeling door het dorp.

De Commissie Historisch erfgoed (CHE) ontplooit sinds 2000 activiteiten die er op gericht zijn de cultuurhistorische elementen in Zoetermeer te behouden. In het eerste jaar van haar bestaan wist deze commissie de panden in de Dorpsstraat 109 en 111 voor sloop te behoeden. Om het jaar wordt de drs. Jan van der Spek Erfgoedprijs uitgereikt aan iemand die zich inzet voor het Zoetermeerse erfgoed. Vanaf 2002 kregen tientallen Zoetermeerse monumenten een informatiebordje, in samenwerking met de gemeentelijke Monumentenzorg.
Op initiatief van wethouder Patrick van Domburg besloot de gemeenteraad in 2009 dat het wenselijk zou zijn om op belangrijke historische plaatsen in Zoetermeer informatieborden te plaatsen. Het besluit heeft inmiddels geleid tot de plaatsing van elf grote borden op diverse plaatsen in Zoetermeer met onderwerpen uiteenlopend van kasteel Palenstein tot de Koepelwoningen en van de Meerpolder tot Ontginningen.

Publicaties
Met “Een wandeling door het dorp Zoetermeer” bracht het Genootschap haar eerste publicatie uit. In 1981 kwam het Zoetermeers Woordenboek. Vanaf eind jaren tachtig is er een constante stroom van publicaties over kerken, historische straten, archeologisch onderzoek, herinneringen uit de Tweede Wereldoorlog en natuurlijk het jubileumboek “Gebundeld verleden” uit 1989. De publicaties, sinds 1987 vaak ter gelegenheid van Open Monumentendag, zijn heel vaak tot stand gekomen in samenwerking met de gemeente Zoetermeer. Inmiddels zijn er meer dan veertig boeken en brochures verschenen. De jongste publicatie betreft de toestand van de dorpen Zoetermeer en Zegwaart na het ontzet van Leiden in 1574. Daarnaast geeft de vereniging sinds juni 1982 een eigen blad uit: ’t Seghen Waert’.

Vanaf 2000 heeft Oud Soetermeer een eigen website, die in 2011 geheel is vernieuwd en in samenwerking met het Stadsarchief Zoetermeer uitgebreid met allezoetermeerders.nl. Deze site geeft toegang tot bronbewerkingen van archieven, indexen op namen en onderwerpen en steeds vaker bijbehorende scans van documenten. Samen met de gemeente Zoetermeer (Erfgoed en Stadsarchief) en de Openbare bibliotheek is in 2013 de website Zoetermeermijnstad.nl gelanceerd. Deze richt zich op scholieren en geeft overzichtelijke en laagdrempelige informatie over de geschiedenis van de stad, de monumenten en de activiteiten van de bibliotheek en Oud Soetermeer.

Museum
In de oudheidkamer aan de Julianalaan werden tentoonstellingen gehouden, maar de ruimte was daar met dertig vierkante meter, zeer beperkt. Dankzij de voortvarendheid van de toenmalige voorzitter, Henk Oskam, kon in 1986 ‘t Oude Huis betrokken worden, waar grotere tentoonstellingen plaats konden vinden.
Op 18 januari 1989 vond de oprichting plaats van de Stichting Historisch Museum. Door deze verbijzondering zou het streven naar een professionelere aanpak een impuls krijgen en werden de mogelijkheden vergroot om subsidie van de gemeente te krijgen, onder andere voor het aantrekken van een conservator. Op 6 mei 1998 wordt besloten dat het Genootschap en de Stichting als zelfstandige instellingen apart door het leven zullen gaan.

Toekomst
Sinds 1949 is Oud Soetermeer niet meer weg te denken uit die stad. Het is een levende vereniging waar iedereen terecht kan voor informatie over het oude en het nieuwe Zoetermeer. Dat velen er gebruik van maken blijkt wekelijks uit de honderden bezoeken aan de websites en de tientallen vragen om informatie.
Een vereniging die zich bezig houdt met het verleden heeft ook wensen en plannen voor haar toekomst. Een belangrijk onderwerp voor de komende jaren is de huisvesting, aangezien de gemeente Zoetermeer andere plannen heeft met ’t Oude Huis. Zelfstandig maar ook samen met partners onderzoekt de vereniging andere huisvestingsmogelijkheden in het hart van Zoetermeer. Natuurlijk is en blijft er aandacht voor het verder digitaliseren van beeldmateriaal, archiefbronnen en de documentatieverzameling met vele krantenknipsels. Kortom: werken aan het zichtbaar maken van de historie van de Zoetermeerder!

Meer info: http://www.oudsoetermeer.nl/pagina/117/4/oud_soetermeer__sinds_1949