Schaatsen in Zoetermeer: vermaak en armoedebestrijding
IJspret in Zoetermeer
Als de winter streng is en het ijs sterk, krijgt iedere jongeman in Zoetermeer die gemist kan worden vrij. Ook de dienstmeisjes, de burger- en boerendochters en de schoolkinderen krijgen ijsvrij. Op de Dobbe is het een gekrioel van schaatsenrijders. Daar op de Grote Dobbe kun je de meeste ijspret vinden. Op het ijs vallen alle rangen en standen weg. De mensen vormen bijna één grote familie. Er staan kraampjes langs de kant, waar je hete anijsmelk of harde ijsmoppen kunt kopen.
IJsvereniging Zoetermeer
In 1886 wordt de IJsvereniging Zoetermeer-Zegwaart opgericht. Onze stad heet nu Zoetermeer, maar tot 1935 zijn er twee zelfstandige gemeenten. De oprichters en eerste bestuurders van de ijsvereniging zijn ‘notabelen’ en welgestelde mensen. Dat heeft te maken met de aard en het doel van de IJsvereniging: die is er in het begin vooral om armoede te bestrijden.
‘Voor spek en bonen’
Aan het einde van de negentiende eeuw zijn veel mensen erg arm. Vooral de strenge winters zijn voor hen zwaar. Net als op veel andere plaatsen zorgen de gemeenten Zoetermeer en Zegwaart wel voor hun armen. Er wordt brood uitgedeeld en warme maaltijden. In oude kranten staat dat ook ijsverenigingen in die tijd er niet alleen zijn voor ‘bevordering van ijsvermaak’, maar ook voor vermindering van armoede. Veel huisvaders zijn als het vriest werkloos en dus zonder inkomsten. Zij zijn blij als ze wat kunnen verdienen met baanvegen. Er worden ook wedstrijden georganiseerd: hardrijderijen. Daarbij kunnen deelnemers levensmiddelen winnen en andere levensbehoeften zoals brandstof en kleding. Dat heet ‘voor spek en bonen’. Iedereen probeert natuurlijk mee te doen. Zelfs heel oude mensen, die ook graag wat levensmiddelen willen winnen. Zo organiseert de Zoetermeerse ijsvereniging vele malen een ‘hardrijderij om levensmiddelen’. Boeren en andere bedrijven stellen hiervoor op 11 januari 1929 van alles beschikbaar: boter, kaas, aardappelen, eieren, groenten en kolen, wel 25 pond spek en 10 pond bruine bonen! In 1930 vindt de laatste hardrijderij plaats. Daarna worden er nog wel wedstrijden verreden, in de winters van 1953–1954 en die van 1955–1956 bijvoorbeeld, maar de tijd van schaatsen voor spek en bonen is voorbij. Naast hardrijderijen zijn er in de loop der jaren bij de ijsvereniging ook wedstrijden in schoonrijden. Dit gebeurt alleen tijdens echte winters en natuurlijk altijd op natuurijs.
Een eigen ijsbaan
In 1908 ontstaat het idee om in Zoetermeer een eigen ijsbaan aan te leggen. Het plan is om een gedeelte van de Dobbe af te sluiten en in te richten als ijsbaan. Maar dat idee strandt telkens weer. Als niemand er meer in gelooft, 25 jaar na het eerste voorstel, lukt het eindelijk in 1933. De gemeente sluit een contract af met de heer C. Veelenturf voor een eigen ijsbaan. Achter zijn café De Jonge Prins laat de heer Veelenturf een ijsbaan aanleggen, op de plaats waar nu het parkeerterrein tussen Osylaan en Dorpsstraat ligt. De IJsvereniging zal jaarlijks de kosten dragen voor de huur (fl. 100,-) voor het inlaten van het water. Een periode van bloei breekt aan. In 1966 moet de ijsbaan verdwijnen vanwege de uitbreiding van Zoetermeer. Zoetermeer zit maar heel kort zonder ijsbaan. In het winterseizoen 1969-1970 wordt de ijsbaan in het Van Tuyllsportpark in gebruik genomen. In het seizoen 1982-1983 komt de ijsbaan in het Prins Willem Alexandersportcentrum en op 7 juni 2002 wordt de ijsbaan van het sportcomplex PWA SilverDome geopend. De ontwikkeling van Zoetermeer van dorp tot stad én de opening van de Haagse kunstijsbaan De Uithof in 1972 veranderen het karakter van de 19de eeuwse ijsvereniging Zoetermeer-Zegwaart definitief. Ze staat niet meer zo centraal in de Zoetermeerse gemeenschap. Maar nog altijd is de IJsvereniging Zoetermeer een bloeiende vereniging, al is het nu een moderne sportvereniging geworden. Het rijden ‘om spek en bonen’ is er niet meer, maar het plezier in het schaatsen is gebleven. En nog steeds als er natuurijs is, weten de inwoners van Zoetermeer de weg naar de ijsbaan in het Van Tuyllsportpark te vinden.
Meer info:
Collectie Hoofdbibliotheek Zoetermeer
